Vorige week kondigde Indonesië aan dat het een verbod op de export van palmolie gaat uitvaardigen. Op deze manier hopen ze binnenlandse tekorten te voorkomen en daarbij ook de stijging van de prijzen van palmolie tegen te gaan. De president heeft aangekondigd dat het verbod zal gelden voor een onbepaalde tijd. Indonesië is momenteel de voornaamste producent en exporteur van palmolie. Door het verbod is het buitenlandse palmolietekort nog verder gestegen. Dit heeft het debat omtrent palmolie opnieuw doen oplaaien. De voornaamste vraag: hoe duurzaam is het gebruik van palmolie?  

Stijgende prijzen

Vanwege de oorlog in Oekraine is er een tekort aan zonnebloemolie, waardoor de vraag naar palmolie de laatste tijd flink is gestegen. De prijzen van allerlei grondstoffen zijn ook al tijden aan het stijgen doordat de vraag naar de producten na de beëindiging van de lockdowns flink toenam. Tegelijkertijd liep het aanbod terug door de coronamaatregelen. De prijs van een andere plantaardige olie, sojaolie, was al hoog door droogte in Argentinië, en door het exportverbod van Indonesië is de vraag naar sojaolie nog verder gestegen. Ook Argentinië heeft gekozen voor een maatregelen om de binnenlandse markt te beschermen waardoor de stijging alsmaar doorgaat. 

Lopend onderzoek

Voordat de invoering van het verbod op export van palmolie bekend werd, maakte het Openbaar Ministerie in Indonesië bekend dat er een corruptieonderzoek is gestart. Hierbij zijn bestuurders uit de palmolie-industrie en een belangrijke medewerker van het ministerie van handel bij betrokken. Dit gebeurde naar aanleiding van een verplichting van de regering die ervoor had moeten zorgen dat er genoeg binnenlandse voorraden waren zodat de internationale olieprijzen niet gevolgd zouden worden. De medewerker van het ministerie zou betrokken zijn geweest met het verstrekken van vergunningen voor de export van onder andere ruwe palmolie. Dit zou als gevolg hebben dat de tekorten, en daarmee de binnenlandse prijzen, stegen.

Voor- en nadelen

Palmolie heeft verschillende plusplunten. Zo is het veelzijdig in gebruik en is de opbrengst per hectare 4 tot 10 keer hoger dan andere plantaardige oliën. Er zitten echter ook veel nadelen aan het gebruik van palmolie.  Het gebruik van palmolie speelt mensenrechtenschendingen en de kap van het regenwoud in de hand. Omdat palmolie wordt gewonnen van het vruchtvlees van de palmvrucht van de oliepalm, wordt veel tropisch regenwoud en tropisch veenland opgeofferd voor het planten van oliepalmen. Door ontbossing komen broeikasgassen vrij en het gebruik van bestrijdingsmiddelen brengt veel vervuiling met zich mee. 

Milieuproblemen

Verdere nadelen zijn dat er door de verwerking van de vrucht vloeibaar afval ontstaat. Dit wordt geloosd in rivieren. Het afval onttrekt zuurstof aan het water wat leidt tot vissterfte. Gevolg hiervan is dat de lokale voedselvoorziening onder druk wordt gezet. Dit heeft wel gezorgd voor vernieuwing van zuiveringsinstallaties die het probleem tegen gaat. De installaties zorgen ervoor dat het afval geneutraliseerd wordt zodat de biodiversiteit in de rivieren niet afneemt. Daarnaast hebben enkele bedrijven zich verder ontwikkeld en vangen ook het methaan, dat vrijkomt uit de resten van palmvruchten, op en gebruiken het voor biogasproductie. Vervolgens gebruiken zij dit biogas als energiebron in hun eigen fabriek. 

Schending van mensenrechten

Behalve de problemen met betrekking tot het milieu, komen er bij de productie van palmolie ook slechte arbeidsomstandigheden en kinderarbeid kijken.. Arbeiders worden vaak zodanig onder druk gezet dat ze last hebben van lichamelijke klachten. Ook worden ze blootgesteld aan giftige stoffen. Om te zorgen dat aan de eisen van de producenten voldaan wordt, nemen sommige werknemers hun kinderen mee om te helpen. Verder kunnen vrouwen geen vast contract krijgen waardoor zij geen financiële stabiliteit kunnen verkrijgen. 

Kiezen tussen kwaden

De oplossing voor het probleem ligt helaas niet zo voor de hand als we zouden hopen. Als we zouden stoppen met het gebruik van palmolie, zal dit vervangen worden door andere oliën. Dat kan weer leiden tot een afname van biodiversiteit of meer landgebruik per liter geproduceerde olie. Verder wordt palmolie, naast productie op grote plantages, ook op kleine familiebedrijven geteeld. Hierdoor zorgt de productie van palmolie voor veel banen en, normaal gesproken, voor economische groei. Het boycotten van palmolie zou dit ondermijnen. Een mogelijke oplossing voor de problemen die palmolie met zich meebrengt is het verbeteren van de productie via een keurmerk. 

Ronde Tafel Duurzame Palmolie 

De Ronde Tafel Duurzame Palmolie (RSPO) is zo’n keurmerk, opgezet in een poging om duurzame palmolie-productie te promoten. Momenteel heeft de RSPO 4.000 leden (bedrijven en maatschappelijke organisaties). Ze hebben internationaal geaccepteerde criteria opgezet voor de productie van duurzame palmolie. Eén daarvan is  dat de producenten de plantages niet uitbreiden ten koste van tropisch regenwoud of ten koste van gebieden met een hoge biodiversiteit. 

Het keurmerk van RSPO is niet onomstreden aangezien het niet kan garanderen dat er teelt zonder ontbossing plaatsvindt. Daarnaast vinden maatschappelijke organisaties dat de eisen niet ver genoeg gaan en hebben zij kritiek op de belangenverstrengeling waardoor de ambities niet waargemaakt konden worden. Ook is er kritiek op grote levensmiddelenfabrikanten die zorgen voor een hoge vraag naar palmolie. Zij zouden meer invloed uit kunnen oefenen door hogere eisen te stellen aan gecertificeerde palmolie. 

Alhoewel er geen definitieve oplossing is voor de nadelen van het gebruik van palmolie, zijn er dingen die we wel kunnen doen. Als je besluit palmolie te vermijden, is het bijvoorbeeld aan te raden om ook andere tropische oliën links te laten liggen. Als je producten wil gebruiken waar wel palmolie in zit, dan kun je altijd zorgen dat het een product is met het RSPO kenmerk; het is beter dan niets.