Ligt de derde wereldoorlog op de loer?

Door: Dennis Weijers

Na de Russische invasie van Oekraïne liggen de spanningen op het internationale politieke toneel het hoogst sinds het einde van de Koude Oorlog. Vorige maand nog zei de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergey Lavrov, dat het risico op een derde wereldoorlog reëel was. Vorige week zei een prominente Russische tv-presentatrice dat de ‘millitaire operatie’ na het zinken van de Moskva al geëscaleerd was naar een wereldoorlog. De Oekraïnse ex-premier Groysman zei dat de derde wereldoorlog al is begonnen met de Russische invasie. Deze berichten schetsen een grimmig beeld van de toekomst van onze wereld, maar er zijn ook genoeg redenen om te geloven dat de derde wereldoorlog niet gaat beginnen. In dit artikel analyseert de Heraut de factoren die tot een wereldoorlog kunnen leiden, en de factoren die wijzen op vrede op de lange termijn.

Laten we eerst kijken naar feiten die kunnen wijzen op een aankomende derde wereldoorlog. Ten eerste zijn de spanningen op dit moment heel hoog. Dit zou kunnen betekenen dat één kleine fout of één klein ongeluk al kan leiden tot totale escalatie. Zo kan bijvoorbeeld een Russische raket die op Lviv gericht was missen en toevallig in het nabije Polen terechtkomen, waarna artikel 5 van de NAVO geactiveerd zou kunnen worden (een aanval op één is een aanval op ons allen). Ook zou een vals alarm van een aanval van de andere kant in het Kremlin of het Pentagon een oorlog kunnen veroorzaken, zoals dat ook een paar keer bijna gebeurde in de Koude Oorlog. Het is ook mogelijk dat Rusland, zoals al eerder is gebeurd, Oekraïnse kernreactoren bombardeert, waarna de ontstane radiatie zou kunnen verspreiden naar NAVO-landen. Ook is er een klein, maar reëel, risico op nucleaire escalatie door Rusland. In hun militaire doctrine staat namelijk dat Rusland atoomwapens mag gebruiken als ze te maken hebben met een ‘existentiële dreiging’. Experts op het gebied van atoomwapens zijn er niet over uit, maar de meeste vinden dat er een zeer kleine, maar aanwezige kans bestaat dat Rusland atoomwapens zou inzetten.

Een meer optimistische blik

Gelukkig zijn er ook genoeg redenen om te geloven dat we niet afstevenen op een wereldoorlog. Een oorlog op deze schaal is namelijk nadelig voor elk land dat er aan meedoet. Bij het uitbreken van een wereldoorlog zal de wereldeconomie instorten, aangezien het systeem van internationale handel meteen stil zou komen te liggen. Tegenwoordig is elk land enorm verwikkeld in de geglobaliseerde economie, en dus zou een wereldoorlog catastrofaal zijn voor alle landen die hiermee te maken hebben. Behalve de economische gevolgen is een wereldoorlog ook moeilijk te verantwoorden op het individuele politieke niveau. Niemand zit te wachten op een wereldoorlog. De kans dat politici in democratieën zullen aanvaarden dat het huidige conflict verder escaleert is dus klein, omdat dat niet goed is voor hun kansen om herkozen te worden. Ook hoor je steeds meer dat er in Rusland zelf langzaam oppositie op gang komt tegen de oorlog, vandaar zal Poetin ook niet staan trappelen om zichzelf te verwikkelen in een wereldoorlog. Bovendien heeft Rusland al heel veel moeite met het conflict tegen Oekraïne, dus zullen ze voorlopig niet het zelfvertrouwen hebben om verder te escaleren. 

De toekomst

Het meest waarschijnlijke scenario lijkt ergens tussen complete vrede en totale oorlog in te liggen, met het ontstaan van een soort nieuwe Koude Oorlog. Volgens historicus Niall Ferguson is ‘Cold War II’ al begonnen, maar deze keer met China als ‘senior partner’ van de tegenstanders van de NAVO. China heeft inmiddels een veel grotere economie dan Rusland, en is door haar tien keer zo grote bevolking militair ook een veel grotere bedreiging voor de NAVO dan Rusland. Het opkomen van nieuwe ‘proxy wars’, oorlogen in andere landen waar de grootmachten verschillende kanten steunen, zoals de burgeroorlogen in Syrië en Yemen, wijst ook naar dit scenario. 

Gelukkig lijkt het dus niet dat de derde wereldoorlog op het punt staat om uit te breken, maar we leven nog steeds in een onvoorspelbare politieke tijd. Laten we hopen dat iedereen bij zinnen blijft, en we snel weer zonder existentiële stress kunnen leven.