Messengeweld

Door: Ferdinand ‘Fred’ Schotman

Afgelopen week kwam het nieuwsbericht voorbij dat grote winkelketens als de IKEA, de HEMA en de Action in de toekomst geen messen meer zullen verkopen aan jongeren onder de zestien. Aangezien ik het niet aan coronagerelateerde nieuws de afgelopen maanden wat minder heb gevolgd, riep deze maatregel bij mij vooral vragen op. In dit artikel zal ik dan ook de voorgeschiedenis en het beoogde effect van dit nieuwe beleid onder de loep nemen.

Om maar met de kern van de zaak te beginnen: de maatregel is een direct gevolg van de golf aan messengeweld onder Nederlandse jongeren. Al rond de jaarwisseling, ver voordat de coronacrisis het nieuws begon te domineren, gaf de Vereniging van Nederlandse Gemeenten aan zich zorgen te maken over deze ontwikkeling. Naar aanleiding van de dood van de 16-jarige Drachtenaar Roan werd er al gerept over een messenverbod in de gehele gemeente, terwijl de burgemeester van Haarlemmermeer aangaf het beeld te herkennen dat steeds meer jongeren messen bij zich droegen om het gevoel te hebben zichzelf te kunnen beschermen. 

In de eerste maanden van 2020 bleek de trend van messengeweld zich met name in Rotterdam te manifesteren. Bijkans elke week vond er wel een steekpartij plaats: bij een fouillering werd een mes gevonden bij een jongen van 11, een 13-jarige jongen verwondde een 16-jarige schoolgenoot met een machete, en er werden kapmessen van ruim 60 centimeter in beslag genomen. Rond dezelfde periode, zo rond maart, werd voor het eerst de link gelegd tussen de trend van het messenzwaaien en de opkomende ‘drillrap’ die over is komen waaien uit het Verenigd Koninkrijk. Binnen deze vorm van hiphop staan (be)dreigende teksten centraal, en wordt er regelmatig met wapens gezwaaid door de artiesten zelf. Op dat moment werd de invloed van drillrap nog betwijfeld, en keken experts meer naar de keuzes van de Nederlandse jongeren zelf om messen te bij zich te dragen teneinde ‘erbij te horen’. De verhoogde spanning als gevolg van de aanwezigheid van messen bij ruzies tussen jongeren zou er dan vervolgens toe leiden dat deze daadwerkelijk gebruikt worden: ‘als je een groot mes bij je hebt, moet je ook laten zien dat je niet wegloopt’. 

Naarmate de ‘intelligente lockdown’ langzamerhand werd versoepeld, stak het probleem van het messengeweld onder jongeren wederom de kop op. Met name in de Randstad kwamen er weer geregeld incidenten in het nieuws, en werden er bij de vleet messen gevonden bij jongeren. Afgelopen maand was er bovendien de veelbesproken steekpartij in Scheveningen, die het leven kostte aan een jongen van 19. Deze moord werd al gauw gelinkt aan de al langere tijd woedende beef tussen de Amsterdamse drillrapgroep 73 De Pijp en de Rotterdamse groep Blacka 24; twee leden van 73 De Pijp zouden de fatale messteken hebben toegebracht. De steekpartij in Scheveningen lijkt voor veel partijen de druppel te zijn geweest als het om drillrap gaat: de sessies van beide groepen bij 101Barz (het hiphopplatform van BNNVARA), waarin er over en weer werd gedreigd en met wapens werd gezwaaid, werden offline gehaald. Ook werden Qlas en Blacka, de twee kopstukken van Blacka 24, gearresteerd op verdenking van illegaal wapenbezit en schuld aan de fatale steekpartij, doordat beiden op Snapchat het vuurtje van de ruzie hadden aangewakkerd. Beide rappers hebben inmiddels excuses gemaakt en afstand genomen van drillrap in zijn geheel. 

Het ontmantelen van de drillrapscene lijkt onderdeel te zijn van een groter plan om het messengeweld definitief de kop in te drukken. Ook het nieuwe beleid van de winkelketens sluit bij dit beeld aan. Er is reden om aan te nemen dat het bemoeilijken van de aanschaf van steekwapens direct invloed heeft op de mate waarin jongeren deze bij zich dragen, zo leert de ervaring uit de regio Zaanstreek. De filialen van de Action aldaar hanteren al enkele maanden een leeftijdsgrens bij de verkoop van het zeer populaire mes inclusief hoes van het huismerk, met resultaat: sindsdien is het mes in kwestie geen enkele keer meer gevonden bij minderjarigen tijdens fouilleringen. 

De vraag blijft echter of het voldoende is op deze manier. Drillrap is immers ook buiten 101Barz om te beluisteren, en jongeren die eropuit zijn om zichzelf veilig en stoer te voelen zouden ook simpelweg een mes uit de keukenla kunnen pakken. Het messenprobleem is daarom niet met één maatregel of simpelweg met ‘meer blauw op straat’ op te lossen. Voorlichting op scholen is belangrijk, maar denk ook aan preventieve kluisjescontrole. Zorginstanties, politie en scholen kunnen nog meer gaan samenwerken om niet alleen messen op te sporen, maar ook om te voorkomen dat jongeren er überhaupt mee de straat op gaan. Zo heeft de gemeente Rotterdam al een overkoepelend actieplan gepresenteerd om ook de achterliggende problemen van veel jongeren aan te pakken. Tegelijkertijd moet temidden van al deze instanties en actieplannen niet worden vergeten wat uiteindelijk het belangrijkst is: dat de boodschap van meer veiligheid de jongeren zelf bereikt.