Aleksej Navalny, martelaar van Poetins regime
Published by De Heraut on
Aleksej Navalny, martelaar van Poetins regime
Door: Ferdinand ‘Fred’ Schotman
In de afgelopen maanden is Aleksej Navalny, een Russisch politiek activist die fel gekant is tegen het heersende regime van Vladimir Poetin, regelmatig terug te vinden in het mondiale nieuws. De recentste ontwikkeling in deze saga is de overplaatsing van Navalny naar het ziekenhuis van een andere strafkolonie dan degene waarin hij oorspronkelijk werd opgesloten. Nadat Navalny’s persoonlijke arts bekend maakte dat de Kremlin-criticus op de rand van de dood zou staan als gevolg van de hongerstaking die hij al ruim drie weken volhoudt, riepen ruim zeventig beroemdheden uit de kunst- en cultuurwereld (onder wie Salman Rushdie en Jude Law) Poetin op om Navalny van adequate medische hulp te voorzien. Schijnbaar met succes: de Russische gevangenisdienst FSIN laat weten dat zijn toestand bevredigend is, en dat hij ermee in heeft gestemd om vitaminesupplementen te nemen. Maar hoe heeft het eigenlijk überhaupt zo ver kunnen komen? En waarom wordt Navalny door Poetin beschouwds als persona non grata bij uitstek?
Om deze vragen te beantwoorden moeten we terug naar het begin van het vorige decennium. Navalny trad voor het eerst in de schijnwerpers in december 2011, toen hij voor vijftien dagen in de gevangenis belandde als een van de organisators van een protest tegen de uitslag van de parlementaire verkiezingen in Moskou. In 2012 kwam Navalny steeds vaker in de publiciteit; de populariteit van zijn blog groeide enorm nu het ook in het Engels werd gepubliceerd, en aan het eind van het jaar werd de criticaster van het regime door het tijdschrift Time opgenomen in de lijst met de honderd invloedrijkste mensen van het jaar. De Russische overheid sloeg terug met huiszoekingen en beschuldigingen van verduistering en fraude, maar verder dan voorwaardelijke gevangenisstraffen kwam het in deze fase nog niet.
Navalny liet echter blijken zeker niet geïntimideerd te zijn door zijn tegenstanders binnen het Kremlin. In 2013 wist hij zich met 27 procent van de stemmen te ontpoppen tot de voornaamste uitdager van de zittende burgemeester van Moskou, Sergei Sobjanin. Als gevolg van de Russische invasie van de Krim in 2014 groeiden de pro-Europese sentimenten onder de oppositie, waarbinnen Navalny een steeds grotere rol begon te spelen. Eind 2016 maakte hij bekend deel te zullen nemen aan de presidentiële verkiezingen van 2018; Freedom House omschreef hem als de meest geschikte uitdager van Poetin. In de maanden voor de verkiezingen wist Navalny steeds meer animo te genereren voor zijn protesten tegen de corruptie in het Russische systeem. Wederom volgden represailles: Navalny werd meerdere keren in 2017 opgesloten, verloor in april ruim tachtig procent zicht in zijn rechteroog als gevolg van een aanval met groene verf en chemicaliën, en in december verbood het Russische Centrale Kiescomité zijn deelname aan de verkiezingen, op grond van een eerdere (zeer omstreden) veroordeling voor corruptie.
Met het effectieve einde van zijn politieke ambities kwam er echter geen eind aan Navalny’s protesten tegen de misstanden binnen Poetins regime. Hij nam stelling tegen het constitutionele amendement dat in juli 2020 werd aangenomen, waardoor Poetin in principe president kan blijven tot 2036; volgens hem was het een ‘coup’ en waren de resultaten van de stemming ‘één grote leugen’. In augustus sprak hij via zijn YouTube-kanaal steun uit voor de demonstranten in Wit-Rusland, waar zittend president Loekasjenko een zeer dubieuze overwinning had behaald in de verkiezingen. Vervolgens werd de activist ernstig ziek tijdens een vlucht van Moskou naar Tomsk; het vliegtuig moest een noodlanding in Omsk maken, alwaar Navalny in het ziekenhuis werd opgenomen. Naar alle waarschijnlijkheid was hij vergiftigd met een vorm van Novitsjok, een gif dat eerder voormalig MI6-spion Sergej Skripal en diens dochter Joelia Skripal bijna de kop kostte. Volgens westerse bronnen zaten in beide gevallen Russische veiligheidsdiensten achter de aanslag. Navalny belandde in een coma en werd twee dagen nadien overgeplaatst naar een ziekenhuis in Berlijn, waar hij gedurende september eerst ontwaakte en vervolgens voldoende herstelde om het ziekenhuis te kunnen verlaten.
In januari van dit jaar keerde Navalny (dapperheid kan je de man niet ontzeggen) terug naar Rusland, waar hij na de landing in Moskou direct werd gearresteerd. Hij leek er al op gerekend te hebben: twee dagen later werd Putin’s Palace gepubliceerd. In deze documentaire, gemaakt door de door Navalny in het leven geroepen NGO FBK, wordt Poetin beschuldigd van grootschalige corruptie en omkoping. In combinatie met Navalny’s arrestatie leidde dit tot massale protesten in Rusland. Begin februari werd één van Navalny’s eerdere voorwaardelijke straffen omgezet in een gevangenisstraf van ruim drieënhalf jaar, vanwege het vermeende schenden van zijn proeftijd. Ondanks heftig protest vanuit het Westen werd Navalny eind februari overgebracht naar het strafkamp van Pokrov, waar hij al gauw klaagde over een inhumane behandeling. Hij zou acht keer per nacht wakker worden gemaakt, en onvoldoende medische aandacht ontvangen voor problemen met zijn benen en ruggengraat. Uit protest kondigde Navalny op 31 maart zijn hongerstaking aan, die vanwege een stijgende hoeveelheid kalium in zijn bloed steeds gevaarlijker werd voor zijn gezondheid. Op het moment lijkt de situatie gestabiliseerd te zijn, maar de ophef die Navalny teweeg heeft gebracht lijkt niet zomaar weg te zullen ebben. Zijn aanhang heeft al een nieuwe demonstratie voor woensdag 21 april aangekondigd, waarbij het hoopt ruim een half miljoen Russen op de been te krijgen. Wordt vervolgd dus.
– geschreven voor 21 april 2021 –
