Koning ontslaat Keijzer

Door: Thijme Hoffman – 5 oktober 2021

Het zal weinigen ontgaan zijn dat afgelopen zaterdag, op 25 september, demissionair staatssecretaris van Economische Zaken Mona Keijzer is ontslagen als gevolg van haar negatieve uitlatingen over het coronatoegangsbewijs in De Telegraaf diezelfde dag. Een opmerkelijke actie met een nóg opmerkelijkere timing, aangezien 25 september de eerste dag was waarop gebruik werd gemaakt van de coronatoegangsbewijzen in lijn met het coronabeleid van het demissionaire kabinet. Misschien nóg wel vreemder is het feit dat de CDA’er, net als alle andere demissionaire bewindslieden die tevens een Kamerzetel hebben (met uitzondering van Raymond Knops), zich onthield van het stemmen tegen een motie van Geert Wilders om het coronatoegangsbewijs niet in te voeren. Als Keijzer haar bedenkingen over het coronabeleid duidelijk had willen maken, dan was dat hét moment geweest. Ongeacht de timing of manier waarop de ontslagen staatssecretaris haar kritiek had kunnen uiten, ontslag was alsnog de meest waarschijnlijke uitkomst geweest.  Het kabinet wordt namelijk geacht om publiekelijk met één mond te spreken over afgesproken beleid, en hoewel er in de ministerraad ruimte is voor discussie of onenigheid, komt het niet vaak voor dat een minister of staatssecretaris zich publiekelijk tegen het kabinetsbeleid keert. Deze geachte eenheid van het kabinet wordt ook wel het homogeniteit vereiste genoemd. Bovendien is het voor de uitvoering en handhaving van de sowieso al omstreden coronatoegangsbewijzen funest als een kabinetslid in de media zegt: ‘Je ziet dat het steeds moeilijker uit te leggen is waarom die pas op de ene plek wel nodig is en op de andere plek niet.’ (bron: NOS). Daarom is het ook geen vreemd besluit van demissionair minister-president Mark Rutte om Keijzer op dezelfde dag van de uitspraken nog te ontslaan. Toch is kritiek zeker op zijn plaats rondom dit hele debacle.

Dat Rutte Keijzer heeft ontslagen, is bedenkelijk. Rutte heeft praktisch in zijn eentje besloten om Keijzer te ontslaan, zonder de voltallige ministerraad te raadplegen. De demissionair minister-president heeft laten weten dat hij in overleg met de drie demissionaire viceminister-presidenten en de demissionair minister van Economische Zaken en Klimaat, Stef Blok, heeft besloten om over te gaan tot de uiterste maatregel: ontslag. De rest van de ministerraad moest zich maar bij dat besluit neerleggen. Deze gehaaste besluitvorming gaat in tegen het Reglement van Orde van de ministerraad, betoogt onder andere de recent teruggekeerde Pieter Omtzigt. Daarin staat namelijk dat in de voltallige ministerraad besluiten moeten worden genomen over ‘voordrachten van de minister-president voor koninklijke besluiten tot benoeming en ontslag van ministers en staatssecretarissen’. De voorman van de VVD houdt echter voet bij stuk en tijdens het Vragenuurtje op 28 september in de Tweede Kamer herhaalde hij dat het ontslag van Keijzer volgens de regels was verlopen. Het is inmiddels wel bekend dat Rutte wel vaker de regels op zijn eigen manier interpreteert. Denk aan de gebrekkige informering van de Kamer, de toeslagenaffaire of de bespreking van de functie van Omtzigt tijdens de eerdere fase van de formatie. Dat het ontslag van Mona Keijzer een record betekent voor Rutte III, dat nu het (demissionaire) kabinet is met het grootste aantal verloren bewindspersonen in de Nederlandse geschiedenis, namelijk elf (bron: Parlement.com), is een wrange herinnering aan de huidige chaotische staat van de Nederlandse politiek. Hopelijk komt de formatie snel tot een doorbraak, al was het maar zodat we niet elke drie zinnen ‘demissionair’ hoeven te typen.